De Gedenkstätte Hohenschönhausen, de Stasi gevangenis
Op plattegronden uit de DDR-tijd bestaat hij niet eens, de Stasi-onderzoeksgevangenis Hohenschönhausen in Berlijn, en is het een witte vlek op de kaart. Na de Duitse eenwording werd het complex opengesteld als museum (1994). De verhoorkamers en cellen zijn nu te bezichtigen. Bijzonder is dat je er wordt rondgeleid door mensen die hier ooit zelf als gevangene waren opgesloten.
Na de capitulatie van de Duitsers namen de Russen in mei 1945 het gebouw in gebruik als “Speziallager Nr. 3” en werd het een doorgangskamp voor oorlogsmisdadigers, functionarissen van het Nazi-regime en wat genoemd werd ‘vijandige elementen’. Vanuit ‘Lager 3′ werden zo’n 20.000 mensen overgebracht naar voormalige concentratiekampen. De omstandigheden waren erbarmelijk: naar schatting 3.000 mensen overleden er. In oktober 1946 werd het doorgangskamp gesloten en werd het gebouw ingericht als onderzoeksgevangenis. In de kelders werden cellen en folterkamers gebouwd. Naast Nazi’s werden er veel Jehova’s getuigen en tegenstanders van de communisten opgesloten.
In 1951 werd ‘Hohenschönhausen’ overgedragen aan het DDR-regime, dat het in beheer gaf aan het Ministerium für Staatssicherheit, de geheime inlichtingen- en veiligheidsdienst van de DDR: de Stasi. Officieel was de gevangenis een onderzoeksgevangenis, waar werd uitgezocht of de gevangenen, hun familieleden, vrienden of kennissen anti-communistische sympathiën hadden. Bleek uit de vaak jarenlange ‘onderzoeken’ dat dit het geval was dan werden ze berecht en vervolgens doorgezonden naar een ‘echte’ gevangenis. Het belangrijkste verschil tussen de Sovjet- en de DDR-periode van de gevangenis was dat in die laatste periode weinig fysiek, maar vooral psychisch werd gemarteld door speciaal daarvoor opgeleide Stasi-psychologen. Voor de buitenwereld werd het bestaan en de locatie van de onderzoeksgevangenis strikt geheim gehouden. Op de kaart was het gebied letterlijk een witte vlek. Met gevangenen die naar Hohenschönhausen werden gebracht werd in kleine vrachtauto’s uren rondgereden, waardoor zij volledig gedesoriënteerd waren en geen idee hadden van de plek waar de gevangenis lag. Om de geheimhouding te verzekeren werd veel Stasi-personeel, waaronder de gevangenisdirecteur zelf, in een flatgebouw naast de gevangenis gehuisvest.
In december 1989 werd besloten de gevangenis te sluiten. De laatste gevangenen werden in 1990 vrijgelaten. De bewakers van toen lopen nog steeds vrij rond, omdat zij destijds onder de DDR-wetgeving vielen die hun optreden niet verbood.
Roy Wanders
Creative Wanders
Telefoon
Adres
Raadhuisstraat 10
6438 GZ | Oirsbeek